سال ۱۳۹۹ در حالی آغاز شد که ایران در کنار درگیری شدید با تحریم های همه جانبه آمریکا با بحران پیش‌بینی نشده جهانی ناشی از شیوع کرونا نیز دست پنجه نرم می‌کرد و از سوی دیگر فضای کشور زودتر از موعد وارد فاز انتخابات شد.
دولت روحانی در حالی روزهای آخرین سال فعالیت خود را به پایان می‌رساند که اقتصاد ایران در یکی از سخت‌ترین موقعیت‌های تجربه شده در چهل سال اخیر قرار دارد. دور جدید تحریم‌های آمریکا علیه ایران که پس از خروج آمریکا از برجام آغاز شد، تاثیر خود را حالا بر اقتصاد ایران گذاشته است.
حالا ایران با مشکل تحریم‌های نفتی روبروست و هر چند تلاش گسترده‌ای را برای کاهش وابستگی به نفت در دستور کار خود قرار داده است اما در عمل با کاهش شدید درآمدهای ارزی ناشی از فروش نفت روبروست.
اقتصاد ایران در شرایط کنونی با کاهش قابل توجه درآمدهای ارزی روبروست، هرچند ایران سالیان طولانی تحریم را تجربه کرده است اما تحریم‌های نفتی،با شکل و سیاق کنونی تجربه‌ای جدید است که اقتصاد را درموقعیتی سخت قرار داده است. نکته قابل توجه این است که در همین وضعیت با وجود تلاش های شدید آمریکا، ایران تنها در تحریم‌های این کشور قرار دارد و آمریکا توفیقی در همراه کردن شورای امنیت برای تحریم ایران کسب نکرده است.
در کنار این اتفاق، رخدادهایی دیگر نیز اقتصاد ایران را با فشاری قابل توجه مواجه کرد. پیش از آنکه شیوع کرونا، اقتصاد جهان را تحت تاثیر قرار دهد، عدم پذیرش اف‌ای‌تی‌اف و ورود ایران به لیست سیاه، مراودات بانکی حتی با کشورهای دوست را تحت تاثیر قرار داد.
پیش‌تر حریری، رییس اتاق ایران و چین هشدار داده بود که ورود ایران به لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف حتی موقعیت تجاری و اقتصادی با کشورهای دوست را تحت تاثیر قرار می دهد و مراودات بانکی را مشکل تر از قبل خواهد کرد. شیوع کرونا اما موقعیت ایران را به عنوان کشوری تحریم شده، دشوارتر از پیش کرد.
بسته شدن مرزها در ماه‌های پایانی سال و قطع صادرات غیرنفتی تا پایان اردیبهشت از یک سو و عدم بازگشت ارزهای حاصل از صادرات غیرنفتی از سوی دیگر بحرانی جدی را متوجه بازار ارز ایران کرد.
در این میان فشار دلالان بر بازار با هدف کسب سودهای واهی فضا را برای ماهیگیری از آب گل‌آلود فراهم کرد.
حسن روحانی،رییس جمهوری وقتی قصد دارد شرایط دولت دوازدهم درسال پایانی فعالیت را تبیین نماید، می‌گوید:«تبیین شرایطی که در آن قرار گرفتیم یکی از ضرورت‌ها است؛ از آغاز دولت تا امروز ما سخت‌ترین شرایط را روبروی خود می‌بینیم. ما اولین دولتی بعد از انقلاب هستیم که درشرایط تحریم کار خود را آغاز کردیم؛ شرایط اقتصادی و سیاسی برای همه روشن است و درطول این ۶ سال هم سال اول و دوم در شرایط تحریمی بودیم؛سال ۹۳ تا اواخر۹۴ سپس درسال ۹۷ در تحریمی بسیار شدید و بی سابقه بودیم از سال قبل هم با موضوع کرونا مواجه شدیم. »
این تنها گفته شخص رییس جمهوری نیست.رییس سازمان برنامه و بودجه و رییس کل بانک مرکزی نیز پیشتردراین زمینه توضیحاتی داده بودند و تاکید داشتند برپایه این موارد ایران یکی ازسخت‌ترین دوره‌های فعالیت خود را پشت سر می‌گذارد.
هر چند برجام گشایشی واقعی را در دلت اول روحانی برای کشور به ارمغان آورد اما مخالفت منتقدان داخلی از یک سو و روی کار آمدن ترامپ و خروج آمریکا از برجام از سوی دیگر ایران را در منگنه تحریم داخلی و خارجی همزمان قرار داد و سبب شد وضعیت اقتصادی ایران بغرنج و پیچیده شود. عدم پذیرش اف ای تی اف نیز زمینه را برای تشدید این فشار فراهم کرده است.
فضای کشور انتخاباتی می‌شود؟
در کنار همه فشارهای سختی که در هفت سال گذشته بر اقتصاد ایران رفته است، ورود کشور به فضای انتخاباتی بهانهای بسیار مناسب را برای حمله به دولت دوازدهم و زیر سئوال بردن اقدامات این دولت فراهم کرده است. هر چند بنا بر سنتی بسیار اشتباه در سال‌های گذشته، کشور هیچ گاه از فضای انتخاباتی خارج نمی‌شود و هزینه تقابل‌ها را اتفاقا دولت مستقر و مردم می‌پردازند اما تشدید فشارها نشان می‌دهد برخی در صدد هستند بی‌توجه به فشارهای خارجی، نسبت به تشدید فشارهای داخلی اقدام نمایند.
شاید بتوان گفت گواه این ادعا عدم ارائه رای اعتماد به وزیر پیشنهادی صنعت معدن و تجارت در سال پایانی فعالیت دولت باشد.در شرایطی قلب بازرگانی و صنعت بی‌وزیر مانده است که سفره مردم از یک سو و خنثی‌سازی فشارهای وارده بر اقتصاد از سوی دیگر باید در این وزارتخانه هماهنگ شود.
به نظرمی رسد در روزهای آتی بیش از پیش دولت آماج حملات شدیدی قرار گیرد تا روشن نشود در سخت‌ترین سال‌هایی که بر ایران گذشته است چگونه تلاشی همگانی برای تعمیق تولید داخلی و کاهش وابسگی به نفت در دستور کار قرار گرفته است.
بدون نظر