۱ میلیارد نهال و ۵۰ تا تخم مرغ

✍️ بهنام دهقانی 

🔆 هفته منابع طبیعی گرامی باد.

در فیلم لوک خوش دست، بازیگر نقش اول پل نیومن، لافی می زند که آره قبلا ۵۰تا تخم مرغ آب پز را یکجا خورده است، یکی از هم سلولی های او میگه چنین چیزی شدنی نیست و کار به شرط بندی میکشه که پل نیومن باید ۵۰تا تخم مرغ آب پز را ۱ ساعته بخورد. در نهایت او موفق می شود. در حالی که حالش به شدت بد است، دوستش ازش میپرسه که چرا گفتی ۵۰تا که به این روز بیافتی، میگفتی ۱۵تا، میگفتی ۲۰تا. پل نیومن در جواب میگه می‌خواستم عددش رند باشه.

اخیرا وزیر جهاد کشاورزی از کاشت ۱ میلیارد اصله نهال در کشور خبر داده­ اند. محمد فاضلی عزیز به عنوان یک دغدغه مند ایران و یک فعال حوزه آب و محیط زیست گفته اند که از رئیس حفاظت از محیط زیست به عنوان متولی نظارت بر گزارش­ های ارزیابی تاثیر محیط­ زیستی، می­خواهم اسناد علمی و پشتیبان آن را منتشر کنند.   

بیاید باهم این عدد رند ۱ میلیارد نهال را حساب کنیم. مهدوی و همکاران (۱۳۹۵) تراکم تعداد درخت در جنگل های زاگرس را به روش کریجینگ حساب کردند. نتایج آنها نشان داده است که از تراکم حداقل ۱۵ درخت تا حداکثر ۹۳ درخت در هکتار وجود دارد و میانگین تعداد درخت در هکتار در زاگرس ۵۱ است. تعداد درخت در هکتار برای یک باغ معمولی درختان میوه معمولا ۳۳۳ درخت در هکتار است. تعداد درختان میوه کشور حدود ۱ میلیارد و ۱۴۰ میلیون اصله است که در فضایی در حدود ۳ میلیون هکتار کشت شده است (مقایسه کنید با عدد رند ۱ میلیارد وزیر)، به عنوان مثال تعداد درختان سیب کشور ۷۴ میلیون اصله است (این اعداد حاصل گزارش احیای اقتصادی باغات کشور است که به زودی منتشر خواهد شد). اگر بخواهیم بر اساس اصل انتخاب طبیعت که همان متوسط تراکم تعداد درخت در هکتار است پیش برویم به ۲۰ میلیون هکتار فضا نیاز داریم تا ۱ میلیارد نهال را در آن بکاریم.

سطح زمین های کشاورزی کشور (زراعی و باغی) ۱۰ درصد مساحت کشور است (۱۶ میلیون هکتار). ۶۱ درصد مساحت کشور به صورت بیابان است (۱۰۳ میلیون هکتار). بر اساس آمار موجود ۸ درصد مساحت کشور جنگل است (۱۴ میلیون هکتار). ۴ درصد آب­ های دایمی و تالاب است. ۱ درصد مساحت کشور نیز راه و ساختمان است. می­ماند ۱۶ درصد باقیمانده (۲۵ میلیون هکتار) که پوشش علفی دارد و عموما هم کم تراکم است و به سختی قادر است بوته را در خود نگه دارد و ظاهرا قرار است جنگل بکاریم.

بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی سالانه در کشور توسط نهالستان­ها ۶۵ میلیون نهال و نشا تولید می شود که حدود ۵۲ میلیون نهال(عموما نهال درختان میوه) و ۱۳ میلیون نشا است. ملاحظه می شود که ظرفیت کشور در وضعیت فعلی به هیچ عنوان پاسخگوی این عدد رند نیست. قطعا و بر اساس این حرف وزیر از الان نهالستان­ها در تکاپوی تولید نهال برای آینده هستند. در روز منابع طبیعی وزیر جهاد کشاورزی از کاشت ۲۵۰ میلیون نهال در سال آینده خبر دادند که این عدد ۵ برابر ظرفیت فعلی تولید نهال در کشور است.

حاصل این اعداد جز تباهی نخواهد بود، متخصصین ثبت و گواهی نهال و بذر کشور می دانند که چه میزان یک نهال آلوده می تواند به طبیعت آسیب بزند، به عنوان مثال در یک برنامه پتانسیل آلودگی باکتری Xylella fastidiosa در اتحادیه اروپا ۵/۵ میلیارد یورو برآورد شده است. عدم توجه به مسائل قرنطینه ای در کشور در آینده پیامدهای منفی را بر تولید کشاورزی خواهد شد که با مصرف سموم بیشتر سلامت جامعه نیز به خطر خواهد افتاد.  در کتاب خوشه های خشم که در دهه ۱۹۳۰ نوشته شده است، هنگامی که خانواده “جود” که از شرق آمده اند، می خواهند وارد کالیفرنیا (غرب) شوند، بازرسی می شوند تا هیچگونه مواد گیاهی قابل کاشت با خود به همراه نداشته باشند (اهمیت قرنطینه گیاهی در ۱۹۳۰ در آمریکا)، حال آنکه امروزه یک کامیون نهال را در سراسر ایران بگردان و کسی نیست که بگویید از کجا هستید و به کجا می روید! این برنامه مهمترین آسیب را به محیط زیست وارد خواهد کرد و بخش زیادی از کشور آلوده به پاتوژن هایی خواهد شد که راه کنترلی ندارد، برای اثبات این حرف کافی است از نهالستان­ها نمونه گیاهی گرفته و آزمایش شود. ضمن اینکه ۲۵۰ میلیون نهال سال آینده باعث می‌شود استانداردها فراموش شود و فقط تولید مفهوم پیدا کند.    

در سرزمین زندگی می کنیم که از سال ۱۳۴۸ نمایه خشک‌سالی دهه های کشور منفی است و از آن زمان کشورمان با خشک‌سالی انباشته مواجه بوده است. بارش با شیب حدود ۰/۶ میلی‌متر در سال روند کاهشی دارد. منابع طبیعی ایران به خصوص در پاسخ به نیاز آبی، توان پاسخگویی به تغییرات یکباره و این چنینی را نخواهد داشت و پیامد آسیب­ های وارده متوجه مسئولانی است که ­بی­ گدار به آب می­زنند. 

به نظر شما طی این همه سال طبیعت ناتوان بود که بافت خودش را احیا کند و منتظر بود بلکه ایرانیان درک کنند که منم نیاز به درخت دارم؟